Kleszcze to krwiopijne pasożyty, które mogą przenosić różne choroby zarówno na ludzi, jak i na zwierzęta. Na szczęście można podjąć kroki, aby zapobiec ukąszeniom kleszczy i bezpiecznie je usunąć, gdy już się przyczepią. W tym poradniku omówimy najlepszy rodzaj wyciągacza kleszczy, instrukcje krok po kroku dotyczące bezpiecznego usuwania, potrzebne materiały, ryzyko związane z ukąszeniami kleszczy, oznaki i objawy chorób przenoszonych przez kleszcze, wskazówki dotyczące zapobiegania ukąszeniom kleszczy na zewnątrz oraz naturalne sposoby odstraszania kleszczy w domu lub w ogrodzie.
Pierwsza pomoc przy ukąszeniu kleszcza
Pierwsza pomoc w przypadku ukąszenia przez kleszcza powinna obejmować następujące elementy:
1. Natychmiast umyć miejsce ukąszenia wodą z mydłem.
2. Zastosuj środek antyseptyczny w celu zmniejszenia ryzyka infekcji.
3. Zastosuj zimny kompres lub okład z lodu, aby zmniejszyć obrzęk i ból.
4. Monitoruj obszar pod kątem wszelkich oznak infekcji, takich jak zaczerwienienie, stan zapalny, gorączka, zmęczenie lub nudności.
5. Jeśli wystąpią jakiekolwiek objawy choroby przenoszonej przez kleszcze, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem w celu dalszego leczenia.
6. Delikatnie usuń kleszcza za pomocą pęsety, a następnie dokładnie oczyść to miejsce alkoholem lub roztworem antyseptycznym.
7. Umieść kleszcza w zamykanym pojemniku i wyrzuć go bezpiecznie do kosza na śmieci z dala od dzieci i zwierząt domowych. Pod warunkiem, ze nie pojawiły się niepożądane oznaki chorobowe. W przeciwnym razie należy kleszcza zatrzymać w pojemniku do celów badawczych.
8. Po kontakcie z kleszczem lub jego pojemnikiem należy umyć ręce wodą z mydłem, aby uniknąć potencjalnego ryzyka rozprzestrzenienia się zarazków na siebie lub inne osoby w pobliżu.
Najlepszy rodzaj wyciągacza kleszczy
Najskuteczniejszym sposobem na usunięcie kleszcza jest użycie pęsety lub specjalnie zaprojektowanego narzędzia do usuwania kleszczy. Są one dostępne w wielu sklepach internetowych. Najlepszy rodzaj przyrządu do usuwania kleszczy ma zakrzywione krawędzie, które pomagają uzyskać pewny chwyt głowy i ciała kleszcza, dzięki czemu można go bezpiecznie wyciągnąć bez pozostawiania czegokolwiek. Upewnij się, że pęseta lub przyrząd do usuwania kleszczy są czyste przed użyciem, przecierając je alkoholem lub roztworem antyseptycznym.
Typowe błędy, których należy unikać podczas usuwania kleszczy
Podczas usuwania kleszczy z siebie lub innych osób zawsze pamiętaj o następujących ważnych wskazówkach:
- Nigdy nie dotykaj go bezpośrednio gołymi rękami.
- Zawsze noś rękawice ochronne.
- Używaj pęsety / specjalistycznego narzędzia zamiast ostrych przedmiotów, takich jak igły, które mogą spowodować większe obrażenia.
- Mocno chwyć w pobliżu aparatu gębowego, a następnie powoli pociągnij prosto do tyłu, aż do całkowitego usunięcia – nie przekręcaj ani nie szarp, co może pozostawić części nadal wewnątrz skóry.
- Na koniec upewnij się, że wszystkie wyodrębnione fragmenty zostały prawidłowo usunięte z obszaru przed oczyszczeniem wszelkich pozostałych resztek.
Materiały potrzebne do bezpiecznego usunięcia kleszcza
Podczas próby bezpiecznego usunięcia kleszcza należy mieć pod ręką pewne materiały, w tym:
- Gumowe rękawiczki;
- pęseta z cienkimi końcówkami lub specjalistyczne narzędzie, zaprojektowane specjalnie do wyciągania kleszczy;
- roztwór antyseptyczny, taki jak alkohol;
- zamykany słoik/plastikowe torebki odpowiednio oznakowane (do przechowywania wyciągniętych kleszczy);
- waciki (jeśli wyciągnięte kleszcze mają pozostać żywe).
Główne zagrożenia związane z ukąszeniami kleszczy
Ukąszenia kleszczy mogą przenosić różne choroby, w tym boreliozę, gorączkę plamistą Gór Skalistych, erlichiozę, babeszjozę i tularemię – z których wszystkie mają różne objawy. Często objawy obejmują zmęczenie, bóle mięśni/sztywność, wysypkę wokół miejsca ukąszenia wraz z innymi objawami grypopodobnymi, takimi jak gorączka/dreszcze/ból głowy itp… Inne zagrożenia obejmują wtórne infekcje wynikające z niewłaściwych technik usuwania (np, pozostawienie części osadzonych w skórze). Groźne są również potencjalne reakcje alergiczne spowodowane śliną wstrzykiwaną podczas procesu pożywiania się kleszcza. Oba scenariusze wymagają natychmiastowej pomocy lekarskiej, nawet jeśli nie występują jeszcze żadne objawy zewnętrzne!
Oznaki i objawy chorób przenoszonych przez kleszcze
Ponieważ istnieje wiele chorób przenoszonych przez pojedyncze ukąszenie przez zakażone kleszcze, wszystkie mają swój własny zestaw objawów, choć niektóre mogą się pokrywać w zależności od konkretnej choroby.
- Borelioza z Lyme – infekcja wywołana przez bakterie Borrelia burgdorferi, zwykle charakteryzuje się czerwoną okrągłą wysypką wokół miejsca ukąszenia o wyglądzie „byczego oka”. Borelioza objawia się zmęczeniem, bólami mięśni/sztywnością i objawami grypopodobnymi, takimi jak gorączka/ dreszcze/ból głowy. Nieleczona infekcja bakteryjna może rozprzestrzenić się po całym organizmie, wpływając na stawy i inne narządy wewnętrzne.
- Gorączka plamista Gór Skalistych – choroba wywoływana przez bakterię Rickettsia rickettsii, która jest przenoszona przez ukąszenia kleszczy, oznaki i objawy obejmują wyraźny wzrost temperatury, a następnie czerwoną wysypkę, która rozprzestrzenia się na całe ciało w ciągu 5 dni po ekspozycji oraz nudności/wymioty jako wczesne znaki ostrzegawcze. Bez szybkiego leczenia może prowadzić do rozległych uszkodzeń skóry, a nawet śmierci.
- Ehrlichioza – infekcja wywołana przez bakterie Ehrlichia chaffeensis lub Ehrlichia ewingii, która jest przenoszona przez ukąszenia kleszczy. Objawy pojawiają się zwykle 1-2 tygodnie po ekspozycji i często obejmują gorączkę, ból głowy, ból mięśni i dezorientację. W skrajnych przypadkach nieleczona choroba może prowadzić do poważnych trudności w oddychaniu, a nawet niewydolności narządów.
- Babeszjoza – choroba pasożytnicza przenoszona przez kleszcze. Powoduje objawy grypopodobne, takie jak gorączka, dreszcze, bóle mięśni i zmęczenie wraz z żółtaczką (spowodowaną zniszczeniem czerwonych krwinek).
- Tularemia – znana również jako „gorączka królików” ze względu na jej rozpowszechnienie wśród zajęcy i gryzoni. Jest wywoływana przez bakterię Francisella tularensis i rozprzestrzenia się głównie poprzez ukąszenia kleszczy lub kontakt z zakażoną tkanką zwierzęcą. Typowe oznaki i objawy obejmują wysoką gorączkę, której towarzyszy przygnębienie, a także obrzęk węzłów chłonnych, ból gardła i infekcje oczu, jeśli nie są leczone.
Jak zabezpieczyć kleszcza do badania
Zabezpieczenie kleszcza do badania jest ważną częścią procesu usuwania, ponieważ pozwala na dalszą analizę typu i zachowania kleszcza. Aby zabezpieczyć kleszcza, potrzebny będzie zamykany słoik lub plastikowa torba odpowiednio oznakowana (np. datą i miejscem pobrania). Przed przystąpieniem do pracy z kleszczem należy założyć jednorazowe rękawiczki. Używając pęsety, chwyć kleszcza jak najbliżej głowy i wyciągnij go jednym szybkim ruchem. Po usunięciu kleszcza natychmiast zanurz go w alkoholu, aby go zabić i umieść w słoiku/worku. Aby zachować wszelkie potencjalne dowody (tj. ślinę lub inne płyny ustrojowe), zamknij pojemnik taśmą, aby zapewnić, że powietrze nie dostanie się do środka i przechowuj w chłodnym, ciemnym miejscu, jeśli to możliwe. Jeśli chcesz przebadać kleszcza pod kątem chorób takich jak borelioza, przekaż go do Wydziału Biologii UW (badanie darmowe) lub laboratorium specjalizującego się w badaniu kleszczy (160 – 400 zł) w celu przeprowadzenia dalszych badań. Wówczas wykonywane jest badanie molekularne wykrywające materiał genetyczny krętków. Materiał do badań można wysłać kurierem lub zawieźć osobiście.
